مطالعات ژینایی رودخانه های درکه و فرحزاد تهران

مطالعات طرح احیا و ساماندهی رودخانه ها و قنوات محدوده رودخا‌نه های درکه و فرحزاد

کارفرما: سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران
موقعیت: شهر تهران
مدت پروژه: 24 ماه

شرح مختصر پروژه و اهداف پروژه

ژينايي به طورکلی عبارت است از يک فعاليت عامدانه که به‌منظور آغاز نمودن يا شتاب بخشيدن به فرآيند بازيابي يک اکوسيستم به حال اولیه خود با توجه به بازگشت پذیرن آن انجام مي شود. ژينایي رودخانه به دامنه گسترده‌اي از فعاليت ها اطلاق مي شود که هدف آن حذف و رفع آسیب ها و تغییرات اعمال شده‌ی ناشی از فعالیت های انسانی بر اکوسیستم و در نتیجه زنده نگه داشتن اکوسيستم رودخانه ای و حمايت از توسعه هاي مربوط به تنوع گونه هاي جانوري و گياهي، امکانات تفريحي و تفرجگاهی، مديريت سيل، شهرسازي و زيباسازي منظر است. مفهوم ژينايي به معناي زنده شدن، برگرفته از واژه کردي ژينا به معناي زنده است. این رویکرد مستلزم برنامه ‌ریزی های نوآورانه، طراحی مفاهیم خلاقانه و تحویل کارای پروژه است و بدون مشارکت گروداران امکان پذیر نخواهد بود.
عمده ترین نتايج حاصل از ژينایي رودخانه هاي شهری بهبود کیفیت رفاه و زندگی با خلق فضاهای طبیعی دل انگیز و تضمین اکوسیستم بالنده و سالم است. از نتایج حاصل از ژینایی رود دره های تهران مي توان به موارد زیر اشاره کرد:
• بازگشت اکوسیستم رود‌دره ای (ايجاد زيستگاه براي گونه هاي گياهي و جانوری)
• بهبود حجمی ظرفیت عبور سيلاب رودخانه ها
• بهبود کيفيت آب رودخانه ها
• فراهم کردن منظر آبي براي شهروندان به‌منظور تلطیف روانی اجتماع
• ايجاد فضاي پياده روي، ورزش و دوچرخه سواري در مجاورت آب
• آموزش جامعه در خصوص ضرورت حفاظت محیط زیست
• ايجاد فضاي آموزش و بازي براي کودکان
• جلب منافع تجاري از طريق ايجاد چشم انداز زيباتر براي املاک (بارگذاری اکوتوریسم که با توجه به توان اکولوژیک اکوسیستم رودخانه ای طراحی می گردد)
• افزايش ارزش دارايي ها
• کاهش هزينه هاي نگهداري و ساخت پروژه های عمرانی (که با به‌کارگیری روش هاي زیست محیطی به جای ساخت و سازهای عمراني، حذف می گردند)
• استفاده از صدای جريان آب براي کاهش اثر آلودگي های صوتي
• ارتقا شاخص های زیستی نظیر درجه حرارت و رطوبت و بهبود کیفیت هوا در مجاورت رود دره ها و اثرات فرا مقیاس آن بر هوای شهر تهران
و از همه مهم تر اینکه در نتیجه ژينايي اين رود دره ها، مقاومت طبيعي براي مبارزه با آلاينده ها و قدرت طبيعي خود پالایی اکوسیستم به آنها باز خواهد گشت.

رودخانه های درکه و فرحزاد

رودخانه های درکه و فرحزاد از رودخانه های اصلی شهر تهران هستند که جهت گیری رشد و توسعه شهر تهران در دوران پهلوی و بعد از آن، سبب گردید این رودخانه ها که فاصله زیادی از مرزهای شهر داشتند در داخل محدوده قانونی شهر تهران قرار گیرند.
این توسعه به صورت همگون با ویژگی های سرزمینی و جغرافیای آن شکل نگرفت. به تدریج با توسعه شهر تهران و افزایش تهدید سیل در جریان طرح های ساماندهی سیلاب های شهری، این دو رودخانه کانالیزه شده، از مسیر طبیعی خود منحرف شوند و بر روی حریم های طبیعی رودخانه در شهر، ساخت و ساز انجام شود. پس از ساخت سیل برگردان غرب، ارتباط، شمالی- جنوبی این دو رودخانه از حوالی بزرگراه جلال آل احمد قطع شده است. مجموع طول کل مسیر تاریخی رودخانه های درکه و فرحزاد در حدود 62/5 کیلومتر از ارتفاعات شمال تهران تا جنوبی ترین نقطه در محدوده شهر تهران است. طول مسیر رودخانه های درکه و فرحزاد از ارتفاعات شمال تهران تا سیل برگردان غرب در شرایط حاضر به ترتیب 18/5 و 17/5 کیلومتر است. از این نقطه به پایین، تقریبا چیزی از مسیر رودخانه باقی نمانده و رودخانه ای که از به هم پیوستن درکه و فرحزاد شکل می‌گرفته است، در شرایط حاضر به طول تقریبی 26/5 کیلومتر از بین رفته و یا در بافت شهری مدفون شده است.